تاثیر عملیات بیابان زدایی بر وضعیت اقتصادی – اجتماعی جوامع روستایی (مطالعه موردی: سرچاه عماری خوسف-استان خراسان جنوبی)

استان خراسان جنوبی با بیش از چهار میلیون هکتار عرصه بیابانی ششمین استان بیابانی کشور است. مساحت تقریبی شهرستان خوسف 16 میلیون هکتار و سطح اراضی تحت تأثیر فرسایش بادی در این شهرستان حدود 112 هزار هکتار است. فعالیت بیابان¬زدایی در سال 1383 با هدف کاهش و کنترل فرسایش بادی و تثبیت و پایداری در کانون ها، افزایش توان اکولوژیکی منطقه، تلطیف هوا، اشتغال¬زایی، افزایش درآمد و جلوگیری از مهاجرت روستائیان در منطقه سرچاه¬عماری استان خوسف انجام گرفت که شامل احداث بادشکن غیر زنده به طول 20 کیلومتر، احداث هلالی¬های آبگیر به مساحت 90 هکتار و مهم¬ترین آن عملیات بیولوژیک شامل 3273 هکتار نهال¬کاری می¬باشد. هدف کلی پژوهش حاضر بررسی اثرات طرح بیابان¬زدایی بر توسعه اقتصادی اجتماعی روستاییان منطقه سرچاه¬عماری است. طرح بیابانزدایی در 16 روستای منطقه سرچاه عماری اجرا شده است که تمام این روستاها جهت انجام تحقیق انتخاب شدند. مطالعه حاضر با استفاده از دو روش اسنادی و میدانی و توزیع پرسشنامه در بین روستاییان منطقه سرچاه¬عماری انجام شد و تعداد پرسشنامه لازم جهت انجام تحقیق براساس فرمول کوکران 284 عدد تعیین شد. به طور کلی اثرات اجرای طرح¬های بیابان¬زایی در 2 بخش اثرات اقتصادی و اجتماعی براساس طیف لیکرت پنج گزینه¬ای مورد بررسی قرار گرفت. برای تایید روایی پرسشنامه طراحی شده در اختیار استاد راهنما و استاد مشاور قرار داده شد و پیشنهادات اصلاحی آنان مورد توجه قرار گرفت. جهت سنجش پایایی از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد که برای شاخص¬های اقتصادی 0/93 و برای شاخص¬های اجتماعی 0/88 بود و نشان¬دهنده پایایی و اطمینان پرسشنامه بود. تجزیه و تحلیل پرسشنامه¬ها با استفاده از آمار توصیفی شامل فراوانی، انحراف¬معیار و میانگین و تحلیل¬های استنباطی، شامل آزمون tتک نمونه¬ای (t-test) و همچنین آزمون فریدمن براساس نرم¬افزار spss انجام گرفت. در تهیه نقشه¬ها از نرم¬افزار arc gis استفاده شد. نتایج مطالعه نشان داد که اجرای عملیات بیابان¬زدایی تا حدود زیادی توانسته باعث کاهش و کنترل فرسایش بادی و تثبیت و پایداری درکانون¬ها برداشت و در نتیجه افزایش سطح بهداشت و کاهش بیماری¬های پوستی و چشمی و خطرات ناشی از غبار و آلودگی هوا، تلطیف هوا و سرسبزی محیط اطراف و در نتیجه افزایش میزان رضایتمندی روستاییان از محل سکونت، ایجاد اشتغال¬های فصلی و همچنین با بهبود وضعیت کشاورزی و دامداری در منطقه توانسته تا حدودی باعث افزایش درآمد و بهبود وضعیت درآمدی روستاییان شود ولی نتوانسته اشتغال دائم در منطقه ایجاد کند و همچنین نتوانسته جلوی مهاجرت را بگیرد. به طور کلی اجرای عملیات بیابان¬زدایی اثرات مثبتی بر جنبه¬های اقتصادی، اجتماعی و بوم¬شناختی منطقه داشته است و بیشتر روستاییان دارای نگرش مساعد نسبت به عملیات بیابان¬زدایی می¬باشند.